منبر

منبرهای بی مخاطب

مهدی قلی پور -به نقل از کانون اندیشه جوان.

چند سالی است که در ایام عزاداری ماه محرم برخی مداحی ها و سوگواری هایی در جامعه دیده می شود که با اصول و سنت های پسندیده دینی قابل انطباق نبوده و آسیب هایی در آن وجود دارد که قطعاً در تبیین و نهادینه کردن ارزش های دینی تأثیر منفی گذاشته و به جای آنکه جوانان امروز را با مفاهیم دینی آشنا کند، تصوری خشن و بعضی اوقات نیز عواطف و احساس صرف را در ذهن متبادر می کند که هرگز هدف دین و دیانت بر آن استوار نبوده است.
آنچه در پی می آید گفتگویی تفضیلی با «حجت الاسلام رضاعلی کرمی» کارشناس امور دینی است که در آن به گوشه هایی از آسیب های عزاداری ها و مداحی ها اشاره شده است.

جناب آقای کرمی به عنوان اولین پرسش بفرمایید که در عزاداری های کنونی جامعه ما چه آسیب هایی نفوذ کرده و برای رفع آن چه راهکاری می توان پیشنهاد کرد؟ برای پرداختن به این بحث باید از دو زاویه نگریسته شود؛ نخست آنکه معمولاً در عزاداری جمعیتی حضور دارند و دوم هم اینکه همین جمعیت چه نظری راجع به عزاداری می توانند داشته باشند. حقیقتاً بین اکثریت مردم عزادار حاضر در این مراسم ها، نسبت به بسیاری از شیوه ها و نیز نوع محتوای مداحی امروز نقد وجود دارد. یعنی مداحی ها اشکالاتی دارند که اینجا به چند نمونه اشاره می شود. نخست خود اشعار یا متنی که استفاده می شود؛ درصد بالایی از مردم از گذشته های خیلی دور، نوع اشعاری را که ممکن است از یک واقعه حکایت کند، شنیده و خوانده اند. عالمان مستندات تاریخی نیز این حادثه را خوانده اند و می دانند در برخی از اشعار نه تنها تطبیقی با آثار تاریخی ندارد، بلکه تخریب کننده نیز است. 

 دفاع از توحید و ولایت دو رکن اساسی عاشورا نکته بعدی که راجع به این مداحی ها باید گفته شود این است که اساس کار عاشورا، بر دو رکن دفاع از توحید و ولایت استوار است. توحید و ولایت ریشه اصلی فلسفه عاشوراست و مابقی اتفاقات کربلا شاخ و برگ آن هستند. اما مفهوم خیلی از نوحه ها هیچ ارتباطی با توحید و ولایت مداری قیام امام حسین(ع) ندارند. اینکه یاران امام حسین (ع) ظهر عاشورا دنبال چه هدفی بودند، باید در مداحی ها آورده شود نه اینکه فقط در روضه ها نحوه شهادت گفته شود. اشعاری که امروزه در نوحه ها و مداحی ها گفته می شود بیشتر ظاهری عاشقانه و باطنی کاملاً غیر اعتقادی دارند و این ظاهر عاشقانه یک آسیب است. 
استاد جنابعالی راجع به ریتم و دستگاه های موسیقی که در مداحی ها استفاده می شود چه نظری دارید؟
نوحه خوان ها عموماً از دستگاه های موسیقی و ریتم آوازها چه در تن صدا و چه خود دستگاه موسیقی، فقط تقلید می کنند و این خود یک اشکال است. به کار بردن برخی از این دستگاه ها از نظر شرعی حلال نیست و می تواند یک آسیب جدی در پی داشته باشد. چون استفاده زیاد از این آلات موسیقی به مرور زمان عادی و تبدیل به یک فرهنگ می شود. باید بکوشیم که دنبال تقویت اصل توحید و پیام عزت پیامبر اسلام (ص) در میان عزاداری ها و مداحی ها باشیم چرا که فلسفه عاشورا و قیام امام حسین(ع) زنده نگهداشتن دین پیامبر بوده است.

امروزه شنیده می شود که برخی مداحان برای جذب جوانان به حسینیه ها و مساجد به سبک های جدید نوحه خوانی و تقلید از دستگاه های موسیقی نو روی می آورند. به نظر شما استفاده از این دستگاه ها تا چه حد می تواند در جذب جوانان و تبلیغ دین مفید باشد و آیا اصولاً مجوز شرعی برای این کار وجود دارد؟ این افراد کاملاً در اشتباه هستند. اینکه بگوییم اول جذب شوند بعد تأثیر می گذاریم اصلاً صحیح نیست. جذب کردن با چه روش و به چه قیمتی. ما در مداحی ها برای برای جذب جوانان به مکتب اهل بیت مجاز به استفاده از هر روشی نیستیم و مهمتر از همه ما تسلیم امیال، خواسته ها و علایق مخاطب هم نیستم. اگر بنا باشد که تبلیغ جذاب باشد باید متناسب با نیازها، وظایف و مأموریت های مورد تأیید قرآن و عترت باشد و باید به این سمت حرکت کرد که در این صورت روش های متعددی برای جذب جوانان بوجود خواهد آمد و اگر شیوه جذب صرفاً تحریک احساسات باشد نه متناسب با تعمیق مسایل دینی و فکری، قطعاً پایدار نخواهد بود. یک موضوع و مفهوم دینی تا زمانی که با منطق مستدل تبیین نشود، به هیچ وجه مورد قبول مخاطب واقع نشده و پایدار نخواهد بود. اینکه می بینید مردم ما به حالت خود جوش در ایام عزاداری ماه محرم و صفر در مراسم های مختلف حضور می یابند به این دلیل است که عواطف مردم با اعتقادات دینی آنها گره خورده و در طول تاریخ هیچ کس نتوانسته مانع برپایی این عزاداری شود اما اگر در همین مجالس، سخنران نتواند پیام و خطبه های حضرت سید الشهدا علیه السلام را درست به جوان ها منتقل کند، با این شکل حاضر که در مداحی رایج شده جوان هیچ گاه پای منبر سخنران نخواهد نشست و اصولاً حوصله سخنرانی های طولانی را نخواهد داشت.

به نظر شما آیا پشت این نوع عزاداری ها دستی در کار است؟ البته که دستی در کار است. دشمنان رسانه ای ایران اسلامی با استفاده از اصل فراموشی و به بهانه جذب جوانان، به این شکل مداحی ها دامن می زنند. آنها خیلی زیرکانه مشغول فعالیت هستند تا به مسایل عاطفی جلوه بیشتری داده و از این طریق وظایف اصلی بانیان و متولیان فرهنگی به فراموشی سپرده شود. به فرموده رهبر معظم انقلاب یادگیری درس شجاعت، غیرت دینی، همراهی، حفظ وحدت و توجه به توانمندی های موجود، بازگرداندن افکار و عواطف به جنبه فطری و توحید و ولایت مداری باید اصول کار در عزاداری های ایام محرم باشد.

جناب کرمی، به عنوان آخرین پرسش فکر می کنید مسؤولان فرهنگی کشور چه میزان توانسته اند از بستر موجود در ایام عزاداری برای تبلیغ و نهادینه کردن ارزش های دینی استفاده کنند؟ این سؤال را باید در دو بخش پاسخ داد؛ در واقعه عاشورای حسینی پیام هایی چون استکبارستیزی و استثمارستیزی نهفته است که انصافاً در این موارد تا حدی توانسته ایم در انتقال پیام عاشورا موفق باشیم و من به مسؤولان فرهنگی کشور در این خصوص از 20 نمره 17 می دهم.
در بحث توجه به فرمان رهبری و ولایت مداری، توجه به توانمندی های جوانان و توانمندی های مردم نیز تا حدودی خوب عمل شده است، ولی در رابطه با تبیین مفاهیم و تحلیل محتوای مطالب کار زیادی صورت نگرفته و در این خصوص ضعیف هستیم که این وضعیت دو دلیل می تواند داشته باشد؛ نخست اینکه متأسفانه در ارائه مطالب کل گویی شده و یا اینکه مطالب آغشته به سلایق شخصی بیان می شود.اصولاً در بیان مطالب دینی و ارزشی چند صفت باید رعایت شود؛ اول مستند بودن، دوم ذکر صحیح منبع و مورد بعد اینکه نقل وقایع خواص پسند و عوام فهم باشد. به عبارت دیگر باید دقت شود که مطالب و موضوعات دینی و ارزشی طوری ارائه شود که هم برای خواص جامعه که متخصص آن موضوع هستند مورد پسند واقع شود و جدای از آن برای عموم مردم که مخاطب اصلی آن پیام هستند نیز قابل فهم و درک باشد. نکته دیگری که اینجا باید ذکر شود این است که بیان مطالب دینی باید به اشکال متنوع و متناسب با قوه ادراک و نیز میزان تحصیلات اقشار مختلف مردم باشد که متأسفانه امروزه اصلاً این نکته رعایت نمی شود. در جامعه پیچیده امروز برای آنکه بتوان مفاهیم و مطالب دینی را به جوان های مشتاق و مستعد انتقال داد باید یک ویرایش متناسب با شرایط و ادبیات روز صورت گیرد. مخصوصاً در تصویر سازی مباحث فرهنگی بسیار ضعیف عمل شده، می دانیم که 80 درصد مطالب با چشم دیده می شود، همان حجم از مطالب هم یک ویرایش متناسب با روز می خواهد که البته در این بخش هم کاری صورت نگرفته است. روحانیت و اندیشمندان دانشگاهی و حتی رسانه ها هم نتوانسته اند از قابلیت های موجود و شرایطی که به برکت انقلاب اسلامی، خون شهدا، ایثارگری جانبازان و نقش بارز امام خمینی (ره) و رهنمودهای حضرت آیت الله خامنه ای ایجاد شده، به خوبی استفاده کنند. نکته آخر اینکه در کارهای فرهنگی موضوعات باید به صورت شبکه ای و سراسری در سطح کشور دنبال شود، اینکه به صورت مقطعی برخی پروژه ها انجام شود به سرانجام خوبی نخواهد رسید.

http://www.kanoonandisheh.com/dialog/002733.php?q=printمنبع: