کودک ۳ ساله

شناخت ظرفیت در کودکان

شناسای‍ی ظرفیت در کودکان از سنین سه سالگی است و باید ظرفیت های عقلی ، عاطفی ، عصبی و جسمانی را از دوران سه سالگی کودک تقویت کنیم تا بتوانیم در دوره های بعد ظرفیت ایمانی را در او ایجاد نماییم .

راه کارهای تقویت ظرفیت در کودکان عبارتند از :

1-) کودک این توانایی را دارد که با محیط خود ارتباط خوبی برقرار کند و این ارتباط قوی است ؛ ولی باید

شناخت ظرفیت در کودکان

شناسای‍ی ظرفیت در کودکان از سنین سه سالگی است و باید ظرفیت های عقلی ، عاطفی ، عصبی و جسمانی را از دوران سه سالگی کودک تقویت کنیم تا بتوانیم در دوره های بعد ظرفیت ایمانی را در او ایجاد نماییم .

راه کارهای تقویت ظرفیت در کودکان عبارتند از :

1-) کودک این توانایی را دارد که با محیط خود ارتباط خوبی برقرار کند و این ارتباط قوی است ؛ ولی باید مواظب اختلالات اجتماعی مانند وسائل صوتی و تصویری که مهمترین آنها در برنامه های تلویزیونی به خصوص انیمیشن ها و کارتون های غربی مشاهد می شود باشیم ؛ زیرا ظرفیت کودک را در بُعد عاطفی تضعیف می کند.

2-) انحصار طلبی کودک از نظر عاطفی هم از موارد این دوره است . انحصار طلبی به معنی خواستن هر چیزی است که دوست دارد و می خواهد به دست بیاورد ؛ بنابراین باید جلوی این موارد منفی را بگیریم که اگر این کار را انجام ندهیم تبدیل به حسادت ، رقابت منفی ، پرخاشگری و بی ارادگی می شود و در صورت حمایت والدین از این کودک ، به غیر از موارد بالا به وابستگی همیشگی نیز تبدیل خواهد شد .

از نظر اسلام ، در برخورد با این کودکان در زمان تغذیه ، بازی و ادای کلمات می توان آنها را به سمت مثبت هدایت کرد و برای مثال می توان در موقع تغذیه وسیله یا کاری را که کودک دوست دارد به او بدهید تا علاقمند شود .

پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله ) می فرمایند : (( در هنگام غذا خوردن کودکان را تنبیه ، توبیخ و سرزنش نکنید و آنان را نترسانید .))

3-) تأیید کارهای مثبت کودکان ؛ آنان درسنین کودکی شدیداً نیازمند به تأیید بزرگترها هستند . تأیید در نظر کودکان اول نگاه ، بعد خنده و بعد از آن به صورت کلامی است . وباید بدانیم اگر کودکی اشتباه کرد نباید از این موارد استفاده کرد زیرا برای او تأیید به حساب می آید .

حضرت امیر المؤمنین علی ( علیه السلام) فرمودند : اگر کودک خطا کرد شما دو حالت دارید ؛ الف – تغافل  ب – توصیۀ تربیتی ؛ تغافل به این معنی است که کارهای تأیید کننده را انجام ندهیم و از کودک بگذریم و توصیۀ تربیتی به شکل تذکّر است برای یک مرتبه و تکرار ندارد .

4 -) تأثیر پذیری از محیط اطراف ؛ کودک به تعداد افراد‍ی که با او در معاشرت هستند ظرفیتش بالا رفته و یا بر عکس پائین می آید .

5-) عوامل پرخاشگری ؛ امیرالمؤمنین علیه السلام می فرمایند: اگر می خواهید کودک پرخاشگر شود ، مانع از بازی‍ی و محبّت کردنش شوید .

 در این دوره که پیامبر ( صلی الله علیه وآله ) آن را دورۀ سیدی یا آقایی نامیده اند ، باید به محبّت کودک توجّه کرد و محبّتش را قطع نکرد ؛ ودر صورت اشتباه در گفتار ، بعد از صحبت هایش به او تذکّر بدهیم تا هم ظرفیتش را بالا ببریم و هم این که کودک از ما تشّکر کند.

عواملی که مانع رشد کافی در کودکان می شود :

1- تذکّرپذیر نبودن . 2- شکوفا نشدن هوش آنها ؛

 کسانی که از نظر هوش شکوفا نمی شوند ، استضعاف ذهنی دارند ، یعنی هنوز از نظر فکری رشد نکرده اند و خودشان را نمی توانند پیدا کنند . بهمنیار شاگرد بوعلی سینا به شیخ الرئیس می گوید : اگر کسی به ما یاد می داد ، فقط تو جزء خاصّ ها نبودی .

6-) دوران پرخاشگری و کنجکاوی ؛ کودکان همیشه از اطرافیان می پرسند که او را دوست دارند یا نه ؟ و بیشتر از مادر سؤ ال می کنند . بنابراین باید بدانیم که نباید جواب را با اشاره بدهیم . زیرا کودک قدرت تشخیص این اشارت را ندارد.

کودک را از محبوبیّت و موفقیّت نباید جدا کرد ، زیرا ظرفیت های او پایین می آید . در این دوره باید کودک را به همسالان خودش نزدیک کنیم تا بتواند با همسالان خود بازی کند و به اماکن مذهبی ببریم تا با آداب و رسوم مذهبی مثل اذان ، وضو ، نماز و... آشنا شود.

7-) نقش توجّه در شکل گیری ابعاد اخلاقی کودکان ؛ کودک دوست دارد مورد توجّه قرار گیرد و در غیر این صورت به همه کس حسادت می کند و اگر توجّه را از طرف والدین کمتر ببیند به تلویزیون رو می آورد و با برنامه های تلویزیونی مانند (( هاج زنبور عسل )) همیشه با ترس از جدایی و تنهایی زندگی میکند .

 تماشای تلویزیون بیش از اندازۀ مجاز؛ باعث شب ادراری ، احساس حقارت عاطفی ، بهم ریختگی ، بی ارادگی و ناسازگاری های اجتماعی می شود. وباید بدانیم بازی کردن کودک در این دوره سه سالگی در بین جمع هم به صورت تک تک است ولی به کمک دیگران علاقه دارد و از دیگران اطاعت می کند .

بنابراین هر چند کودک سه ساله تنها بازی می کند ولی باید در جمع باشد تا بتواند ناسازگاری های اجتماعی اخلاقی را از بین ببرد و در غیر این صورت در دوران راهنمایی این عوارض بروز پیدا می کند و جلوگیری از آنها سخت تر می شود .

امام جعفر صادق ( علیه السلام ) می فرمایند : (( دو چیز در آدمی خالی نمی ماند ؛ 1- حافظه 2- تربیت .))

حافظه و تربیت جزء ظرفیت هستند و در صورتی که با جمع در ارتباط نباشند و معاشرت نکنند ظرفیت آنها بدست نمی آید . در این دوران صلۀ رحم و دیدار با همسایگان به خصوص کسانی که کودکان همسن با کودک ما دارند ، الزامی است . در اسلام این دو از وظایف هر مسلمانی است و باید بدانیم که رفت و آمد باعث بالا رفتن ظرفیت در کودک و حتیّ بزرگترها می شود.

از دیگر مسائلی که باید در مورد کودک سه ساله بدانیم این است که از نظر جسمی فعال و پرانرژی است ، ولی سریع خسته می شود ، اعضای بدن او با هم هماهنگ می شوند اگر شیئ را در دست او دیدید که امکان شکستن یا خراب شدن دارد باید از او بگیرید و از خریدن اسباب بازیهای بزرگ برای کودک سه ساله بپرهیزید.

 کودک سه ساله با انگشت همه چیز را شناسای‍ی  م‍ی کند ، بنابراین باید مواظب باشیم که برای مثال دست در چرخ گوشت نکند . در این دوران کودک تکرو است و به دیگران کمتر توجّه می کند بنابراین باید با همسالان معاشرت کند و برای آشنایی او با موارد اعتقادی ، باید از داستان استفاده کرد و همان طور که اشاره شد باید کودک را به اماکن مذهبی ببریم تا تقلید کند ، که این حسّ در کودک بسیار وسیع و گسترده است .

استاد دکتر رضاعلی کرمی / مسجد اعظم قم / دی ماه 1386